woensdag 6 november 2013

De Moriaan geschuurd

Tegenwoordig kun je met bijna elke digitale camera en elk mobieltje je eigen filmpjes maken. En op elke PC is wel software beschikbaar om heel makkelijk geavanceerde beeldmontages te kunnen uitvoeren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat op YouTube intussen meer dan 100 uur video per minuut wordt geüpload. Het zal dus niemand meer lukken daar zelfs nog maar een fractie van te bekijken (als je dat al zou willen).


Schoolfilm
Vijfenvijftig jaar geleden was dat heel anders. Toen was het maken van een film nog omslachtig en bijzonder. En nog bijzonderder was dat de eerste lichtingen leerlingen van het Vondel-gymnasium, toen ze nog in de eerste en tweede klas zaten, in het schooljaar 1958/59 zelf al een schoolfilm hebben gemaakt. Een speelfilm zelfs, op basis van een idee van één van hen. Op de aftiteling komen ook alleen maar namen van leerlingen voor:
    Idee: Wim van der Haard
    Camera: Hugo Krop
    Belichting Rob Vermeulen
Toch weet ik wel zeker dat, meer of minder op de achtergrond, ook wel docenten hebben meegewerkt. Zo is Pi Scheffer (leraar Engels en bekend musicus) zeker bij het opnemen en monteren van de film betrokken geweest.

Ook nu is het nog altijd een leuke film, zelfs al is het een "stomme" film. In de eerste plaats is het een grappig verhaal, ook al zie je de ontknoping al minutenlang aankomen. Verder is het voor ons Vondelianen natuurlijk leuk dat er zo veel heel jonge medeleerlingen en docenten in te herkennen zijn. Maar meer algemeen biedt de film vooral ook een ontzettend mooi tijdsbeeld.

Tijdsbeeld
Wie nog mocht denken dat het aanzien van onze wereld sinds de eigen jeugd niet zo heel wezenlijk is veranderd, wordt door deze film wel op andere gedachten gebracht. Dat betreft dan nog niet eens zo zeer de kleding en de kapsels van de leerlingen en de docenten (die enthousiast zichzelf speelden). Nee het zijn vooral de stad en de gebouwen en ook de inrichting van de school, die er nog grauw, enigszins haveloos en ouderwets uitzien.

Die grauwe indruk zal vast niet alleen door de grofkorrelige zwart-wit film komen. Eind jaren vijftig was de oorlog nog zo kort geleden en de welvaart nog in zo'n pril stadium, dat de beelden vaak doen denken aan het oostblok van voor 1989. Wat sleetse winkelpuien en etalages. Weinig opvallende gedateerde reclameuitingen. Er zijn maar weinig auto's op straat en die zien er natuurlijk ouderwets uit - eigenlijk al weer "vintage" als ze nu nog zouden rondrijden. Ik geloof zelfs nog de Opèl van onze leraar Duits, de heer Groeneweg te zien langsrijden in de Maasstraat. En is dat Fiatje 600 in het openingsshot, misschien het autootje van juffrouw Baljé?

En dan de school zelf. Met zulke toiletten (die we in de film ook voorbij zien komen) en met zo'n sjofele inrichting van het overblijflokaal in "het oude bruine gebouw", zou een school tegenwoordig niet meer weg komen. Maar eind jaren vijftig werd dat allemaal nog als heel gewoon ervaren.

Moriaan geschuurd
Op het eerste gezicht heeft de film wel een wat merkwaardige titel, De Moriaan geschuurd . In deze tijd van Zwarte Piet-discussies klinkt dat "Moriaan" niet meer helemaal politiek correct. Waar zou die titel vandaan komen? En zit daar een -onbedoeld- raciaal aspect in? Roeland Windig heeft voor ons weten te achterhalen dat de oorsprong van die uitdrukking al een heel lange historie heeft:
"En wisten jullie dat "de moriaan geschuurd"', een middeleeuwse uitdrukking is? "Het is den moriaan gewasschen (of geschuurd)". Betekent: het is vergeefse moeite gedaan, hetzelfde alsof men een Moriaan zou willen blank wasschen of schuren. Gezegde in de M.E. rond 1400."
Gezien de afloop van de film kunnen we die titel dus zowel letterlijk als overdrachtelijk interpreteren. Overigens maakt deze uitleg de raciale connotatie er niet minder op. Wie zou die titel trouwens hebben bedacht? Vermoedelijk toch wel een van de docenten. Of heb ik nu een te lage dunk van de jonge gymnasiasten die wij ooit waren?

Digitaal
De oorspronkelijke film hadden we bij de vorige reünie al laten digitaliseren en op DVD beschikbaar gesteld. Nu sindsdien bij YouTube de mogelijkheden zijn verruimd om ook langere filmpjes te uploaden, hebben we hem ook daar neergezet. Iedereen met een internetverbinding kan hem nu dus bekijken (en wij konden hem in deze blogpost "embedden"). Daarmee doen wij dus ook al mee aan YouTube's 100 uur/minuut data-tsunami.
   

Geen opmerkingen: